راهنمای انتخاب بهترین نوع چوب در معماری

چوب از دیرباز به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین مصالح ساختمانی شناخته می‌شود. این عنصر طبیعی، با زیبایی منحصربه‌فرد و ویژگی‌های خاص خود، به فضاهای مختلف ساختمان، گرما و صمیمیت می‌بخشد و طیف گسترده‌ای از کاربردهای سازه‌ای و غیرسازه‌ای و حتی دکوراسیون و تزئینات را پوشش می‌دهد. هرچند در حال حاضر، انواع مختلف چوب مصنوعی مانند ام‌دی‌اف و نئوپان نیز تولید می‌شود، اما چوب طبیعی هرگز محبوبیت خود را از دست نداده است.

در این مطلب، به معرفی بهترین نوع چوب در معماری می‌پردازیم و معیارهای انتخاب چوب مناسب برای کاربردهای مختلف را بررسی می‌کنیم.

انواع چوب در معماری

چوب در معماری، انواع مختلفی دارد که پرکاربردترین آن‌ها را می‌توان در ۳ دستۀ کلی جای داد:

1) چوب نرم طبیعی (Softwood)

چوب نرم طبیعی از درختان سوزنی‌برگ مانند کاج، سرو، سرخدار، نراد و سدر به دست می‌آید. این نوع چوب به دلیل سبکی، انعطاف‌پذیری و قیمت مناسب، کاربردهای گسترده‌ای در معماری دارد. همچنین، مقاومت بالا در برابر پوسیدگی، آن را برای استفاده در فضای باز مناسب می‌کند.

از چوب نرم طبیعی می‌توان برای ساخت مبلمان و کابینت، ساخت اشیاء تزئینی، تیرچه، ستون، قاب و… استفاده کرد.

2) چوب سخت طبیعی (Hardwood)

چوب سخت طبیعی از درختان پهن‌برگ مانند بلوط و راش تولید می‌شود. این نوع چوب به دلیل استحکام، دوام، زیبایی و ظرافت، قابلیت پرداخت و صیقل‌پذیری و شکل‌دهی آسان، کاربردهای گسترده‌ای در معماری و دکوراسیون داخلی دارد.

از چوب سخت طبیعی می‌توان برای ساخت مبلمان و کابینت، کفپوش، دیوارپوش، سقف کاذب، قرنیز و اشیاء تزئینی استفاده کرد.

3) چوب مهندسی‌شده (Engineered Wood)

چوب مهندسی‌شده، نوعی چوب مصنوعی است که از ترکیب قطعات مختلف چوب طبیعی با چسب و رزین تحت فشار و حرارت ساخته می‌شود. به دلیل فرایند تولید، چوب مهندسی‌شده از استحکام و ثبات ابعادی بالاتری نسبت به چوب طبیعی برخوردار است. همچنین، در برابر رطوبت و پوسیدگی نیز مقاوم‌تر است.

رایج‌ترین انواع چوب مهندسی‌شده مورد استفاده در معماری، عبارتند از: چوب بامبو، تخته چند‌لا (Plywood)، تخته فیبر با چگالی متوسط (MDF)، تخته رشته‌ای جهت‌دار (OSB) و تخته نئوپان (Particleboard).

چوب مهندسی‌شده انتخابی ایدئال برای مکان‌هایی با رطوبت بالا مانند کف چوبی آشپزخانه، حمام و زیرزمین است، زیرا نسبت به چوب‌های سالید در برابر رطوبت مقاومت بالاتری دارد.

از چوب مهندسی‌شده می‌توان برای ساخت مبلمان و کابینت، کفپوش، دیوارپوش و اجزای سازه‌ای ساختمان استفاده کرد.

کاربردهای چوب در معماری چیست؟

چوب، مصالحی انعطاف‌پذیر، جذاب، محکم، بادوام، متنوع و همه‌کاره است، اما برای اینکه در ساختمان قابل‌استفاده شود، عملیات مختلفی روی آن انجام می‌شود. نوع عملیات و فرایندهای انجام‌شده، به نوع چوب، کاربرد آن و شرایط اقلیمی منطقه بستگی دارد که به‌طور کلی در ۲ دستۀ عملیات اولیه و عملیات ثانویه جای می‌گیرند.

عملیات اولیه:

• برش: چوب‌ها پس از قطع از درخت، به قطعات با ابعاد مورد نظر برش داده می‌شوند.
• حذف پوست: پوست درخت از چوب جدا می‌شود تا از پوسیدگی و حملۀ حشرات جلوگیری شود.
• خشک‌کردن: چوب‌ها به‌طور کامل خشک می‌شوند تا از تاب‌برداشتن، ترک‌خوردن و پوسیدگی آن‌ها جلوگیری شود. روش‌های مختلفی برای خشک‌کردن چوب وجود دارد، ازجمله خشک‌کردن در فضای باز، خشک‌کردن در کوره و خشک‌کردن با استفاده از دستگاه‌های رطوبت‌گیر.
• برش به اندازه: چوب‌ها پس از خشک‌شدن، به اندازه‌های موردنظر برای استفاده در ساخت‌وساز برش داده می‌شوند.

عملیات ثانویه:

• پرداخت سطح: سطح چوب‌ها می‌تواند صاف، صیقلی یا دارای طرح‌های مختلف باشد. برای این منظور از ابزارهای مختلفی مانند سمباده، رنده و فرز استفاده می‌شود.
• اشباع: برای افزایش مقاومت چوب در برابر رطوبت، پوسیدگی و حشرات، از مواد شیمیایی مختلفی مانند اشباع‌کننده‌ها و ضدقارچ‌ها استفاده می‌شود.
• رنگ‌آمیزی: برای زیبایی و افزایش طول عمر چوب، می‌توان آن را با رنگ‌های مختلف رنگ‌آمیزی کرد.

پس از آماده‌سازی چوب، این مصالح، کاربردهای مختلفی را در معماری پوشش می‌دهد که می‌توان آن‌ها را در دسته‌های زیر گنجاند:

1) کاربردهای سازه‌ای چوب:

• اسکلت چوبی: استفاده از چوب‌های مقاوم در اسکلت ساختمان (ستون و تیرچه در سقف و دیوار)، به‌ویژه در خانه‌های چوبی و سازه‌های سبک
• کف سازه‌ای: استفاده از چوب‌های مناسب برای ساخت دکینگ

2) کاربردهای دکوراتیو چوب:

• کفپوش: استفاده از چوب برای کفپوش فضاهای مختلف ساختمان (پارکت چوبی)
• دیوارپوش: نصب چوب به‌عنوان پوشش دیوار (پارکت دیواری)، سقف و قرنیز
• کابینت و کمد: استفاده از چوب و انواع پنل‌های چوبی در ساخت کابینت آشپزخانه، کمد دیواری، قفسه‌های چوبی و…
• در و پنجره: استفاده از چوب برای ساخت در و پنجره‌های چوبی
• تزئینات: ساخت انواع اشیاء تزئینی مانند مجسمه، قاب عکس و …

3) کاربرد چوب در فضای بیرونی ساختمان:

• محوطه‌سازی: استفاده از چوب‌های مقاوم برای ساخت آلاچیق، نرده و …
• نمای ساختمان: استفاده از چوب‌های مقاوم طبیعی، چوب‌های مهندسی‌شده، پنل‌های بامبو و ترموود در نمای چوبی ساختمان

4) کاربردهای دیگر:

• قالب‌بندی: ساختن قالب چوبی برای بتن‌ریزی در فونداسیون، ستون‌ها و دیوارها
• داربست: ساخت داربست چوبی در هنگام ساخت‌وساز
• سقف کاذب: استفاده از چوب برای نصب در سقف کاذب

بهترین نوع چوب در معماری چه ویژگی‌هایی دارد؟

بهترین نوع چوب در معماری، چوبی است که به‌طور کامل نیازها و شرایط شما را برآورده کند. این موضوع، به عوامل مختلفی مانند کاربرد موردنظر، بودجه، سلیقه، شرایط اقلیمی و… بستگی دارد. بااین‌حال، برخی از چوب‌ها به دلیل ویژگی‌های خاص خود مانند پایداری و تجدیدپذیری، استحکام بالا، مقاومت در برابر رطوبت و حشرات، ثبات شکل و ابعاد، مقاومت بیشتر در برابر حریق و زیبایی، درمجموع برای استفاده در معماری مناسب‌ترند.

در ادامه، ۳ ویژگی کلیدی و چند نمونه از بهترین انواع چوب در معماری را معرفی می‌کنیم.

1) پایداری و تجدیدپذیری

چوب باید از منابع پایدار و تجدیدپذیر تهیه شده باشد تا به حفظ محیط زیست کمک کند.

چند نمونه چوب‌ سازگار با محیط زیست:

• بامبو: بامبو یکی از بهترین مصالح پایدار، گیاهی سریع‌رشد و تجدیدپذیر است که برای انواع کاربردهای ساختمانی همچون کفپوش، دیوارپوش، دکینگ، نمای ساختمان و مبلمان مناسب است.

• چوب بازیافتی: استفاده از چوب بازیافتی به حفظ محیط زیست کمک می‌کند و برای ساخت مبلمان، دیوارپوش و… مناسب است.

2) استحکام، مقاومت بالا و ثبات شکل و ابعاد

چوب باید به اندازۀ کافی مستحکم باشد تا بتواند وزن بارهای وارده را تحمل کند. همچنین، می‌بایست در برابر ضربه و فشار و عوامل محیطی (نور خورشید، رطوبت و حشرات موذی مانند موریانه) مقاوم باشد، به‌خصوص اگر در مناطق مرطوب یا در فضای باز استفاده می‌شود.

چند نمونه چوب‌ مقاوم:

• بلوط: بلوط یکی از مقاوم‌ترین و بادوام‌ترین چوب‌ها است که برای ساخت اسکلت، ستون، تیرچه، کفپوش، مبلمان، کابینت، لوازم تزئینی و… مناسب است.
• راش: راش چوبی سخت و مستحکم است که برای ساخت در، پنجره، پله، مبلمان و… مناسب است.
• ساج: ساج چوبی بسیار مقاوم و با ثبات ابعادی بالا است که برای ساخت در و پنجره، کفپوش، و مبلمان فضای باز مناسب است.

اگر مقاومت در برابر حریق برای شما اهمیت بالایی دارد، چوب‌های مهندسی‌شده مانند ترموود و بامبو و چوب‌های طبیعی مانند بلوط، گردو و راش (اولویت با چوب‌های مهندسی‌شده) را می‌توانید بررسی کنید.

3) زیبایی و ظرافت

بهترین نوع چوب، باید دارای رنگ، بافت و رگه‌های زیبا باشد و با دکوراسیون داخلی و خارجی ساختمان همخوانی داشته باشد.

چند نمونه چوب‌ زیبا:

• گردو: چوب گردو دارای رنگ قهوه‌ای گرم و رگه‌های زیبا است که برای ساخت کابینت، کمد، مبلمان و… مناسب است. این نوع چوب، به دلیل مصونیت ذاتی‌اش در برابر پوسیدگی و هجوم حشرات، مصالح ایدئالی برای مبلمان محوطه است.
• افرا: چوب افرا دارای رنگ روشن و رگه‌های صاف و زیبا است که برای ساخت مبلمان، کابینت، کفپوش و… توصیه می‌شود.
• ماهون: چوب ماهون دارای رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز و رگه‌های چشم‌نواز است که برای ساخت مبلمان، دیوارپوش و… مناسب است.
• رزوود: چوب رزوود دارای رنگ قهوه‌ای تیره و رگه‌های متراکم و زیبا است که برای ساخت مبلمان لوکس و اشیاء تزئینی استفاده می‌شود.
• گیلاس: الوار گیلاس یک چوب سخت با رنگ غنی و قهوه‌ای مایل به قرمز است که آن را به انتخابی محبوب برای سازندگان مبلمان و کابینت‌سازان تبدیل می‌کند.

معیارهای انتخاب بهترین نوع چوب در معماری چیست؟

علاوه بر همۀ ویژگی‌هایی که برای چوب خوب برشمردیم، انتخاب بهترین نوع چوب در معماری به چندین عامل اساسی بستگی دارد:

• نوع کاربرد
• شرایط اقلیمی
• بودجه
• سلیقه و سبک دکوراسیون

بهترین نوع چوب براساس نوع کاربرد:

• سازه‌ای: برای اسکلت، ستون و تیرچه باید از چوب‌های مقاوم مانند بلوط و راش استفاده کرد.
• دکوراتیو: برای ساخت در، پنجره، کابینت و مبلمان، چوب‌های زیبا مانند بامبو، گردو، افرا و ماهون مناسب‌تر است.
• محوطه‌سازی: برای آلاچیق، نرده و… باید از چوب‌های مقاوم در برابر رطوبت و حشرات مانند ساج و چوب درختان سوزنی‌برگ استفاده کرد.
• نماسازی بیرونی: بامبو و چوب درختان سوزنی‌برگ (در حالت طبیعی و ترموود) گزینه‌های محبوبی برای نمای چوبی ساختمان محسوب می‌شوند که در این میان، بامبو بهترین نوع چوب برای نما است.

بهترین نوع چوب براساس شرایط اقلیمی:

• مناطق مرطوب: چوب‌های مهندسی‌شده مانند بامبو و ترموود برای مناطق مرطوب مناسب‌ترند.
• مناطق خشک: چوب‌های با ثبات ابعادی بالا مانند ترموود برای مناطق خشک مناسب‌ترند.

بهترین نوع چوب براساس میزان بودجه:

• چوب‌های ارزان‌قیمت: چوب درختان سوزنی‌برگ مانند کاج و سرو
• چوب‌های با قیمت متوسط: راش، افرا و…
• چوب‌های لوکس: گردو، ماهون، رزوود، ساج (تیک)، ایپه و اغلب چوب‌های مناطق استوایی

سلیقه و سبک دکوراسیون:

در انتخاب بهترین نوع چوب، باید به ویژگی‌هایی همچون رنگ، بافت و رگه‌های چوب و حس و حالی که القا می‌کند توجه کنید. با توجه به تنوعی که مصالح چوب دارد، برای سبک‌های مختلف، گزینه‌های متعددی خواهید داشت.

با در نظر گرفتن این معیارها، می‌توانید بهترین نوع چوب را برای کاربرد مورد نظر خود انتخاب کنید.

سخن آخر

چوب می‌تواند درون و بیرون ساختمان شما را به طرزی حیرت‌انگیز زیباتر کند. در این میان، انتخاب بهترین نوع چوب در معماری، به نیازها، شرایط، سبک معماری و سلیقۀ شما بستگی دارد. با استفاده از مواردی که در این مطلب گفتیم، می‌توانید بهترین نوع چوب را برای ساختمان‌تان انتخاب کنید.

شما در انتخاب خود، به کدام ویژگی چوب، اهمیت بیشتری می‌دهید؟